نقش کلاچ در خودرو چیست؟
در ماشین‌های دنده‌ای زیر پای راننده 3 پدال وجود دارد. آخرین پدال در سمت چپ پدال کلاچ نام دارد که تفاوت بزرگ بین خودروهای دنده‌ای و اتوماتیک در داشتن همین پدال است.
کلاچ ((Clutch کلمه‌ای انگلیسی است که ازنظر لغوی به معنای اتصال است. منظور از کلاچ در خودرو وسیله‌ای است که با استفاده از آن، اتصال میان موتور و گیربکس یا جعبه‌دنده قطع و وصل می‌شود.
موتور به‌عنوان مولدی که سوخت را به نیروی حرکتی تبدیل می‌کند شناخته می‌شود. نیروی تولیدشده توسط موتور به گیربکس منتقل می‌شود و گیربکس نیز این نیرو را به چرخ‌ها انتقال می‌دهد و این انتقال نیرو ماشین را به حرکت وامی‌دارد.
هنگامی‌که پایتان را بر روی پدال کلاچ می‌فشارید اتصال بین فلایویل موتور و گیربکس قطع می‌شود و درنتیجه نیرویی از موتور به گیربکس منتقل نمی‌شود که ماشین حرکت کند.
همان‌طور که میدانید گیربکس از چند دنده تشکیل‌شده است که از دنده 1 شروع می‌شود. هرکدام از دنده‌ها میزان نیروی مشخصی را به چرخ‌ها منتقل می‌کنند. به‌عنوان‌مثال دنده 1 نیروی لازم برای رسیدن به سرعت 25 تا 30 کیلومتر بر ساعت (بسته به نوع خودرو) را فراهم می‌کند. هنگامی‌که می‌خواهید سرعت خود را از این حد بیشتر کنید باید دنده را از 1 به 2 تغییر دهید.
این تغییر دنده چگونه انجام می‌شود؟
با نگه‌داشتن کلاچ اتصال بین فلایویل موتور و گیربکس قطع می‌شود و شما می‌توانید دنده را با توجه به نیاز خود کم یا زیاد کنید. پس از قرار گرفتن دنده در قسمت دوم نیروی بیشتری از موتور به گیربکس و چرخ‌ها منتقل می‌شود و حالا شما برای مثال می‌توانید سرعت خود را تا 60 کیلومتر بر ساعت افزایش دهید.
به همین ترتیب با گرفتن پدال کلاچ می‌توانید دنده و درنتیجه سرعت خود را افزایش دهید.
همچنین اگر قصد متوقف کردن خودرو را دارید، یا می‌خواهید با موتور روشن ثابت در نقطه‌ای بمانید. ابتدا باید کلاچ را بگیرید و سپس دنده را در حالت خلاص قرار دهید تا ارتباط بین موتور و گیربکس قطع شود.
توجه داشته باشید که خودرویی که در دنده باشد و حرکت نکند خاموش می‌شود، مگر اینکه پدال کلاچ نگه‌داشته شده باشد، اصطلاحاً به این حالت، حالت خلاصی می‌گویند.
کلاچ از چه قطعاتی تشکیل می شود:
1. صفحه یا دیسک کلاچ: عملکرد این قطعه بسیار شبیه به لنت ترمز است. فنرهای پیچشی این قطعه باعث می‌شوند تا در هنگام تعویض دنده و یا شروع حرکت از حالت ایستا، تقه زدن خودرو به‌صورت چشمگیری کاهش پیدا کند.
2. صفحه فشار کلاچ: صفحه کلاچ باید به فلایویل یا چرخ طیار بچسبد تا بتواند نیروی آن را به گیربکس منتقل کند. وظیفه صفحه فشار این است که صفحه کلاچ را محکم به فلایویل بچسباند تا از لغزش آن جلوگیری کند. درواقع صفحه کلاچ بین صفحه فشار و فلایویل یا چرخ طیار قرار می‌گیرد.
3. فنر دیافراگمی: گفتیم که وظیفه اصلی کلاچ قطع ارتباط بین موتور و گیربکس است. فنر دیافراگمی با فاصله انداختن میان صفحه فشار و صفحه کلاچ این کار را انجام می‌دهد.
4. یاتاقان رها کننده: قطعه‌ای است برای اعمال فشار بر فنر دیافراگمی
حالا که به‌طور خلاصه و کلی با ساختار کلاچ آشنا شدیم بیایید بررسی کنیم که آیا گرفتن کلاچ قبل از استارت زدن ضروری است؟
گرفتن کلاچ قبل از استارت ، خوب است انجام دهیم یا باید انجام دهیم؟
میدانید که خودروی ساکن باید در حالت خلاص باشد؛ یعنی وقتی شما می‌خواهید ماشینتان را پارک کنید، پس‌ازاینکه توقف کردید باید دنده را در حالت خلاص قرار دهید و بعدازآن ماشین را خاموش‌کنید. هنگامی‌که ماشین را خاموش کردید می‌توانید برای جلوگیری از حرکت احتمالی، در حالت خاموش خودروی‌تان را در دنده بگذارید.
پیش‌تر در متن اشاره کردیم که کار سیستم کلاچ قطع و وصل کردن ارتباط بین موتور و گیربکس است.
ممکن است فکر کنید هنگامی‌که دنده در وضعیت خلاص وجود دارد ارتباط بین موتور و گیربکس به‌طور کامل قطع است اما باید بگوییم که این‌گونه نیست و اشتباه می‌کنید.
حتی هنگامی‌که ماشینتان خلاص است بازهم کلاچ مقدار بسیار اندکی بار بر روی موتور وارد می‌کند. بله این بار بسیار ناچیز است اما همین مقدار ناچیز در مدت‌زمان طولانی برای خودش به چیز تبدیل می‌شود. درست مانند پدیده‌ی اثر مرکب.
با فشردن پدال کلاچ، ارتباط بین موتور و گیربکس کاملاً قطع می‌شود و نیروی استارت فقط برای روشن کردن موتور مصرف می‌شود. این امر در طول زمان به سلامت باتری خودروی شما و همچنین عملکرد بهتر موتور آن کمک می‌کند.
توصیه می‌شود که حتی اگر در فصل تابستان و گرما این کار را نمی‌کنید، در زمستان و سرما حتماً قبل از استارت زدن کلاچ را بگیرید. سرما بر تمام مایعات موجود در ماشین تأثیر می‌گذارد، ازجمله مایعات موجود در گیربکس. به زبان ساده اگر قبل از استارت زدن کلاچ را نگیرید ماشین سخت روشن می‌شود.
نکته‌ی دیگری که در مورد گرفتن کلاچ قبل از استارت زدن وجود دارد، مسئله‌ی حواس‌پرتی و استارت زدن در دنده است. به‌احتمال خیلی زیاد برایتان پیش‌آمده که وقتی ماشین در دنده است استارت زده باشید و دیده‌اید که خودروی‌تان خشمگینانه به جلو می‌جهد. این موضوع می‌تواند خطرآفرین باشد. با عادت کردن به گرفتن کلاچ این مشکل برای همیشه برطرف می‌شود.
در کل باید بگوییم که اگر عادت به گرفتن کلاچ قبل از استارت زدن دارید، از آن عادت‌هایی است که نباید آن را کنار بگذارید. اگر هم قبل از استارت زدن کلاچ را نمی‌گیرید، سریعاً به این موضوع عادت کنید.
امروزه مدل دنده‌ای بیشتر خودروهای مدرن به سیستمی مجهز است که تا زمانی که کلاچ را نگیرید استارت زدن امکان‌پذیر نخواهد شد. ذکر همین مورد برای اثبات خوب بودن این عادت کافی است.